Γιατί κάνεις σαν μωρό;

Ο "επαναστάτης" του σπιτιού σας άρχισε ξαφνικά να παριστάνει το αδύναμο μωράκι, μυξοκλαίει για να το πάρετε αγκαλιά, ανακάλυψε ύστερα από χρόνια τη χαρά του μπιμπερό και ζητάει να ξαναφορέσει πάνες - ακριβώς σαν το νεογέννητο αδερφάκι του. Αναρωτιέστε τι συμβαίνει και το παιδί σας κάνει δύο βήματα μπροστά κι ένα πίσω;

Ένα παιδάκι μπορεί για διάφορους λόγους να εμφανίσει παλινδρομήσεις στη συμπεριφορά του. Ζητά δηλαδή να πίνει το γάλα του από το μπιμπερό προσπαθώντας να μιμηθεί το μικρότερο αδερφάκι ή ξαφνικά θέλει να κοιμάται με τον μπαμπά και την μαμά γιατί λέει ότι φοβάται… Εκτός από τη συμπεριφορά, οι παλινδρομήσεις μπορεί να αφορούν και σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης ενός παιδιού. Για παράδειγμα, το μικρό σας μιλάει ξανά "μπεμπεδίστικα" ή τραυλίζει εκεί που δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα στο λόγο του, ενώ μπορεί να εμφανίσει και νυχτερινή ενούρηση. Αλλες παλινδρομήσεις πάλι μπορεί να σχετίζονται με διαταραχή διατροφικών συνηθειών, όπως π.χ. με το να αρνείται να τρώει με το κουταλάκι και να πιάνει το φαγητό με τα χέρια. Αυτές συνδέονται με τη λεπτή κινητικότητα, δηλαδή τη δυνατότητα του παιδιού να κρατάει ποτήρι, κουτάλι, πιρούνι και στην περίπτωση αυτή πρέπει να επισκεφτείτε έναν ειδικό ώστε να αποκλείσει το οργανικό πρόβλημα.

Σε μικρότερο βαθμό παρατηρείται παλινδρόμηση στην αδρή κινητικότητα, όπως στο περπάτημα. Στην περίπτωση αυτή όμως πρέπει να ελέγχεται με μεγάλη σοβαρότητα από ειδικούς για αποκλεισμό νευρολογικών διαταραχών.

Τι φταίει;

Αν και μια παλινδρόμηση μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε στιγμή, είναι πιο πιθανό να γίνει σε κάποιες ιδιαίτερες φάσεις στη ζωή του παιδιού οι οποίες του προκαλούν άγχος και στρες. Ένα πάντως είναι σίγουρο: Τα πισωγυρίσματα-παλινδρομήσεις δεν είναι παιδικά καπρίτσια. Είναι ένα σήμα κινδύνου που μας στέλνει το παιδί μας, μια έκκληση για βοήθεια. Καλό είναι λοιπόν να ελέγχονται για να αποκλειστεί η πιθανότητα να υπάρχει κάποιο οργανικό υπόβαθρο που τις προκαλεί.

Tip. Μεταξύ 1,5 και 3 χρόνων το παιδί νιώθει ότι μπορεί να κατακτήσει πράγματα, να ανεξαρτητοποιηθεί επιμένοντας στο "θέλω να το κάνω μόνο μου". Πράγματι, μπορεί να τολμήσει και να τα καταφέρει ή να διστάσει και να οπισθοχωρήσει, γιατί δεν αισθάνεται ακόμα έτοιμο ή γιατί κάτι το φόβισε. Εσείς πρέπει να είστε πάντα δίπλα του, με προσοχή αλλά όχι άγχος! Το σωστό ωστόσο είναι κάθε παλινδρόμηση που παρατηρείται να ελέγχεται και ιατρικά. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες είναι:

• το νέο αδερφάκι
• ο παιδικός σταθμός ή το σχολείο
• η αλλαγή περιβάλλοντος
• το διαζύγιο
• ο εκφοβισμός
• ο θάνατος ή κάποια σοβαρή ασθένεια στην οικογένεια
• ο αυτισμός
• τα οργανικά αίτια

Στο κρεβάτι με τη μαμά και τον μπαμπά

Μεγάλος αριθμός παιδιών αντιμετωπίζει νυχτερινές φοβίες αλλά και διάφορους τύπους διαταραχών ύπνου, όπως υπνοβασία, που έχουν ως αποτέλεσμα το παιδί να αναζητά την ασφάλεια στο κρεβάτι των γονιών κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό μπορεί να επιτείνεται αν το παιδί απέκτησε αδερφάκι και οι γονείς έχουν το μωρό μέσα στο δωμάτιό τους. Για να αποφύγετε ένα πιθανό πισωγύρισμα:

• Βάλτε ένα φωτάκι νύχτας στο δωμάτιο και εξερευνήστε μαζί το δωμάτιο του παιδιού πριν κοιμηθεί.
• Μείνετε μαζί του 3-5 λεπτά, διαβάστε ένα παραμυθάκι, χαϊδέψτε το και φιλήστε το.
• Κάντε το ξένο περιβάλλον οικείο. Φέρτε μαζί το μαξιλάρι του παιδιού ή τα σεντονάκια του, το κουρδιστό μουσικό παιχνίδι ή το cd που το βοηθά να αποκοιμηθεί.
• Προσπαθήστε, όταν είστε εκτός σπιτιού, να ακολουθείτε τους ίδιους κανόνες και το ίδιο περίπου πρόγραμμα όπως και στο σπίτι.
• Δεν πρέπει ο ένας γονιός να αναιρεί τις εντολές του άλλου προς το παιδί.
• Ποτέ μη βάζετε το παιδί για ύπνο αν μόλις το έχετε μαλώσει ή αν είναι ταραγμένο.
• Εξηγήστε του ότι το μικρό αδερφάκι έχει ανάγκη για περισσότερη προσοχή και φροντίστε να έχουν όλα τα παιδιά το δικό τους δωμάτιο το συντομότερο δυνατό.
• Αν το παιδί έρχεται και πάλι στο κρεβάτι σας και αποκοιμιέται εκεί, πάρτε το ήσυχα στην αγκαλιά σας και μεταφέρετέ το πίσω στο κρεβάτι του όσες φορές και αν χρειαστεί.

Ξανάρχισε να μιλάει "μπεμπεδίστικα"

Αν το παιδί σας μιλούσε κανονικά και ξαφνικά μειώνεται ή εξαφανίζεται ο λόγος του, πρέπει να το διερευνήσετε. Πρέπει να αναζητηθούν πιθανοί ψυχολογικοί παράγοντες όπως ένα σοκ ή έντονος φόβος για κάτι, αλλά και οργανικοί παράγοντες όπως νευρολογικές διαταραχές, αυτισμός, βαρηκοΐα κ.ά. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως τα παιδιά καταφεύγουν σε μια παλινδρόμηση στο λόγο απλώς και μόνο για να κερδίσουν την προσοχή μας. Το παιδί σας είδε τη χαρά που δείξατε όταν ακούσατε το μικρότερο αδερφάκι του να ψελλίζει τις πρώτες του λεξούλες και θέλει να το μιμηθεί. Μπορεί όμως με αυτόν τον τρόπο να εκφράζεται κι ένα άγχος αποχωρισμού. Γι αυτό πρέπει :

• Να μιλάτε καθαρά και κατανοητά στο παιδί σας αποφεύγοντας να χρησιμοποιείτε μωρουδίστικες εκφράσεις.
• Να κάνετε έλεγχο ακοής και να γίνει εκτίμηση από νευροαναπτυξιολόγο και λογοπαθολόγο. Επανειλημμένες ωτίτιδες μπορεί να μειώσουν την ακοή των παιδιών. Μείωση λόγου ή και απώλεια, σε συνδυασμό με διαταραχή της κοινωνικότητας, μπορεί να είναι σήμα κινδύνου για έναρξη αυτιστικών διαταραχών.
• Ελέγξετε το περιβάλλον του παιδιού σας, αν υπάρχει κάτι που το φοβίζει ή το αγχώνει, όπως π.χ. σε περίπτωση τραυλισμού. Αν κάποιος μιλάει με έντονο ύφος στο παιδί, μπορεί να εμφανίσει διαταραχές λόγου.
• Τραγουδήστε μαζί με το παιδί, καθώς ενεργοποιούνται έτσι διαφορετικά κέντρα του εγκεφάλου αλλά και αυξάνεται η αυτοπεποίθησή του.

Επιστροφή στην πάνα

Αν το παιδί σας, ενώ είχε μάθει να χρησιμοποιεί το γιογιό ή την τουαλέτα, ξαναρχίσει την ενούρηση, τότε πρέπει να διερευνηθούν ποικίλα αίτια, τόσο συμπεριφορικά όσο και οργανικά. Σε επίπεδο συμπεριφοράς πρέπει να εξεταστεί αν υπάρχει κάτι που το φόβισε, αν άλλαξαν κάποιες συνήθειες ούρησης, όπως π.χ. αν δυσκολεύεται να πηγαίνει στην τουαλέτα εγκαίρως όταν είναι στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο ή αν αυξήθηκε η ποσότητα υγρών που καταναλώνει. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις τα αίτια της ενούρησης μπορεί να είναι οργανικά, όπως η εμφάνιση διαβήτη ή κάποιου νευρολογικού προβλήματος. Γι αυτό, εκτός από τη συναισθηματική υποστήριξη, καλό είναι να ενημερώνεται και ο παιδίατρος καθώς σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται και ιατρικός έλεγχος.

Πολλές φορές πάλι, όταν προκύπτουν αλλαγές όπως στην περίπτωση ενός ταξιδιού ή αλλαγής περιβάλλοντος, οι ίδιοι οι γονείς επιστρέφουν στην ασφάλεια της πάνας ώστε να μην έχουν άγχος. Σε ό, τι αφορά όμως την προσπάθεια απεξάρτησης από την πάνα χρειάζεται να δεσμευτείτε. Ορίστε τι μπορεί να βοηθήσει:

• Βάλτε το γιογιό σε στρατηγική θέση και ανταποκριθείτε αμέσως μόλις το παιδί εκφράσει την ανάγκη για τουαλέτα.
• Φορέστε του ρούχα που μπαίνουν και βγαίνουν γρήγορα, π.χ. παντελόνι με λάστιχο, ώστε να μην καθυστερείτε.
• Οργανώστε κατάλληλα το ταξίδι και προετοιμαστείτε για την περίπτωση "ατυχήματος".
• Φροντίστε να έχετε αλλαξιές με ρούχα που μπαίνουν εύκολα, αποφεύγοντας σε κάθε περίπτωση να το μαλώσετε. Αλλωστε, συνήθως η ενούρηση είναι κληρονομική.

Της Φλώρας Κασσαβέτη με της συνεργασία του δόκτορος Δημήτρη Δημητρίου-Παπαβασιλείου, παιδίατρος- νευροαναπτυξιολόγος.